سومین همایش زبان‌ها و گویش‌های ایران، گذشته و حال، با هدف آشنایی با آخرین دستاوردهای پژوهشی در زمینه‌ي زبان‌ها و متون ایرانی باستان، میانه و نو؛ همچنین بررسی گسترده زبان‌های ایرانی به عنوان یکی از عوامل پیوند میان ملت‌های منطقه و نیز ایجاد انگیزه در پژوهشگران جوان برای مطالعات ژرف در عرصه‌ي زبان شناسی ایرانی برگزار ٢٥ آبان‌ماه در مرکز دايرة‌المعارف بزرگ اسلامی آغاز به کار کرد.

این همایش با باشندگي(:حضور) حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی یونسی دستیار ویژه ريیس جمهور در امور اقوام، کاظم موسوی بجنوردی، فرنشين(:ريیس) دايرةالمعارف بزرگ اسلامی، دکتر فتح الله مجتبایی، دکتر علی اشرف صادقی، دکتر مجدالدین کیوانی، دکتر صادق سجادی، دکتر احمد پاکتچی، دکتر بدرالزمان قریب،دکتر ژاله آموزگار، دکتر ارفعی،  دکتر محمود جعفری دهقی  و استادان و دانشمندان زبان‌شناس و پژوهشگران و دوست‌داران زبان‌ها و گویش‌های ایرانی در حال برگزاری است.

مشاور ریيس جمهور در امور اقوام نخستين سخنران این همایش بود و در باره‌ي اقوام گفت: زبان فارسی زبان یک گروه یا یک قوم ويژه نیست حتا مخصوص یک جغرافیای محدود خاص مانند منطقه‌ي فارس امروز نیست. زبان فارسی زبان همه‌ي ایرانیان و اقوام ایرانی است. زبان همه‌ي فلات ایران است زبان ایرانشهر است. زبان فارسی زبان تحمیل و تحقیر و تبعیض قومی بر قوم دیگر نیست. زبانی برای تبعیض یک منطقه بر منطقه‌ي دیگر نیست که گاهی اینگونه تبلیغ می‌شود. فارس، فرس، پارس،پرشیا، پرشین همه‌ي اینها به همه‌ي مردمان این سرزمین گفته می‌شده است. در گذشته عرب‌ها ایرانیان را فرس می‌دانستند اروپاییان پرشین یا پرشیا مي‌ناميدند و این یعنی ایرانی نه یک گروه خاصی که به این زبان سخن مي‌گويد. خلیج فارس هم یعنی خلیج ایرانیان. آن نامه‌ي معروف پیامبر اسلام خطاب به خسرو پرویز به عنوان شاه فارس یعنی شاه ایران. آن حدیث معروف "لو کان العلم (اوالدین) معلقا بالثریا لتناوله رجال من ابناء الفارس"؛ معنایش این است که اگر علم ( در بعضی جاها دین آمده) در آسمان‌ها باشد مردمان فرس برای دریافت آن اقدام می‌کنند. این مضمون ایرانیان را مردمانی دانش‌پژوه و دین‌مدار و حقیقت‌جو که برای دریافت علم و دانش به هر سختی تن می‌دهند. در اینجا هم منظور ایرانیان است نه یک مردمان محدودی ازیک گوشه‌ي این سرزمین بزرگ. در یکی از پول‌های ملی این حدیث آورده شده بود و در بخش‌هايي از ایران عناصر نادان و ضد ایران مي‌كوشيدند این اسکناس دست همه نرسد.

دکتر یونسی افزود: فارس یعنی مردمان کرد، لر، بلوچ، آذری، مازنی، تالشی، تخاری، تاجیکی، سغدی و همه‌ي اینها. زبان فارسی دری برآیند تکاملی همه‌ي زبانهای ایرانی است نه زبانی در مقابل همۀ زبانها. به این دلیل می توان گفت که زبان فارسی حق گسترده‌ای بر همه‌ي زبان‌ها دارد. باه همه‌ي زبان‌ها مرتبط است و پیوند دارد. روح این زبان، ریشه‌های این زبان در تمام زبان‌ها وجود دارد و همه‌ي زبان‌های ایرانی در این زبان تعریف می‌شود. تجسم وحدت در کثرت است . یعنی این وحدات مختلف و گونه‌های مختلف در یکجا متجلی می‌شود، در یکجا به اوج می‌رسد و کامل می‌شود. از اين‌روي ما برای تکمیل و رشد زبان فارسی به زبان‌های قومی و محلی سخت نياز داریم. نباید به زبان‌های بیگانه روی آوریم. زبان‌های ایرانی، محلی، قومی، مادری بایگانی‌های زنده‌ي ما هستند. هر جا کم می‌آوریم باید به آن‌ها مراجعه کنیم و از آن‌ها بهره کنیم. با این نگاه می‌توانیم بگوییم همه‌ي زبان‌های ایرانی در ملی شدن و عمومی شدن این زبان شرکت داشتند و همه‌ي آن‌ها در بالندگی و ملی شدن این زبان شرکت کرده‌اند، نه مثل یک برادر که رشد کرده و بقیه جا مانده‌اند. این زبانی است برآیند همه . با این نگاه می‌توانیم بگوییم که زبان فارسی نماد وحدت ملی و مهمترین عنصر هویت ملی ماست. چون همه‌ي اقوام ایرانی را شامل می شود. نه اینکه فقط زبانی به قصد امورات رسمی یک دولت رسمی شده باشد.

وی در ادامه افزود:  پيش از اینکه در قانون‌های اساسی دوران پهلوی و جمهوری اسلامی زبان فارسی به عنوان زبان رسمی اعلام بشود این زبان بیش از هزار سال ملی بود و اتفاقا حاکمان ترک‌زبان هم خود مروج این زبان به عنوان زبان ملی شدند. پان‌های ضد ملی و تفرقه‌برانگیز همیشه تلاش می‌کنند که فارس را در برابر ترک، ترک را در مقابل کرد، کرد را در مقابل بلوچ، همه‌ي اقوام ایرانی را در برابر هم قرار دهند به دلیل اینکه در منطقه‌ي خود به زبان دیگری حرف می‌زنند در حالی‌که همه‌ي این زبان‌ها فرزندان زبان ملی هستند. اگر بخواهیم تشبیهی هنری داشته باشیم، می‌توانیم باغی زیبا با گلهای رنگارنگ را در تنوع گلها مانند تنوع زبان‌ها و قومیت‌هاست که این باغچه را زیبا کرده ولی یک رنگ در تمام این گل‌ها هست و آن رنگ سبز است که بدون آن همه‌ي باغچه نازیباست رنگ سبز همان زبان فارسی است که همه‌ي رنگ‌ها و اقوام ایرانی را در  در گلستان ایران زمین در برگرفته است و جا داده است. زبان فارسی همیشه به همه‌ي زبان‌ها چراغ سبز نشان می‌دهد دشمن آن‌ها نیست و نباید آن‌ها را درمقابل هم قرار دهیم .

حفظ و تربیت و رشد زبان‌های محلی و قومی به رشد زبان ملی ما کمک می‌کند. این دشمنان مردم هستند که مي‌كوشند اینها را در برابر هم قرار دهند. دولت باید زبان‌های قومی و محلی را ذیل زبان ملی تقویت کند و از تحرکات خطرآمیز و نفرت پراکنی پان ترکیست‌ها، پان کردها و حتا پان ایرانیست‌ها که به گونه‌اي نژاد‌پرستی را تبلیغ می‌کنند، جلوگیری کند. و به شدت باید از تحقیر و تبعیض و دشمنی که ازسوي این گروه‌ها تبلیغ می‌شود، جلوگیری کرد.